Tương lai của Studio Ghibli vẫn còn nhiều ẩn số, nhất là khi The Boy and the Heron (Cậu bé và chim diệc) được cho là bộ phim cuối cùng của đồng sáng lập Hayao Miyazaki.
Studio Ghibli, hãng phim hoạt hình huyền thoại của Nhật Bản đã bước qua tuổi 40 vào ngày 15/6. Với 2 tượng vàng Oscar và hàng triệu người hâm mộ trên toàn cầu, Ghibli không chỉ là niềm tự hào của điện ảnh Nhật mà còn là biểu tượng văn hóa được yêu mến qua nhiều thế hệ.
Tuy nhiên, tương lai của Studio Ghibli vẫn còn nhiều ẩn số, nhất là khi The Boy and the Heron (Cậu bé và chim diệc) được cho là bộ phim cuối cùng của đồng sáng lập Hayao Miyazaki, năm nay đã 84 tuổi. Bên cạnh đó, sự bùng nổ hình ảnh mang đậm phong cách Ghibli từ công cụ tạo ảnh mới nhất của OpenAI vào tháng 3/2025 đã đặt ra câu hỏi về bản quyền và bảo hộ hình ảnh trong thời đại trí tuệ nhân tạo.
Sau khi được Hayao Miyazaki và Isao Takahata đồng sáng lập năm 1985, Studio Ghibli đã trở thành hiện tượng toàn cầu. Sau tượng vàng đầu tiên với Spirited Away (Vùng đất linh hồn), hãng tiếp tục thắng lớn với The Boy and the Heron tại lễ trao giải Oscar 2024. Cùng với việc Netflix mua bản quyền phát sóng toàn cầu, độ phủ sóng của Ghibli ngày càng mở rộng.
Công viên chủ đề Ghibli Park khai trương tại tỉnh Aichi vào tháng 11/2022 cũng trở thành điểm đến thu hút khách tại Nhật Bản. Trước đó, Bảo tàng Ghibli tại Tokyo luôn là địa chỉ quen thuộc với các tín đồ điện ảnh và du khách quốc tế.
Ghibli không chỉ dành cho trẻ nhỏ
Không như phần lớn anime trước kia vốn hướng đến đối tượng thiếu nhi, các tác phẩm của Ghibli thường chứa đựng chiều sâu tâm lý, yếu tố đen tối và những ẩn dụ về chiến tranh, mất mát. Goro Miyazaki, con trai Hayao Miyazaki, chia sẻ: “Thế hệ của cha tôi là thế hệ trải qua chiến tranh. Trong phim của ông, cái chết, nỗi đau và sự hoài nghi luôn hiện diện, dù là trong những hình ảnh dịu dàng nhất”.
Ngay cả My Neighbor Totoro (Hàng xóm tôi là Totoro), bộ phim có hình ảnh dễ thương, hồn nhiên, cũng chứa đựng nỗi sợ mất mẹ của những đứa trẻ. Theo giáo sư Susan Napier, tác giả cuốn Miyazakiworld: A Life in Art, chính sự phức tạp và mơ hồ ấy đã làm nên chất riêng của Ghibli, khác hẳn lối kể chuyện thiện – ác rõ ràng của hoạt hình Mỹ.
“Tác phẩm của Ghibli không chỉ là phim hoạt hình, mà giống như văn học”, giáo sư Miyuki Yonemura, Đại học Senshu nhận định. Từ những ảnh hưởng của văn học Pháp, vốn là chuyên ngành đại học của Takahata, đến các cảm hứng từ nhà văn Saint-Exupery hay họa sĩ Canada Frederic Back, các tác phẩm của Ghibli luôn mở rộng biên giới văn hóa.
Miyazaki từng nói ông lấy cảm hứng từ thần thoại Hy Lạp và truyện dân gian Nhật cho Nausicaa of the Valley of the Wind (Thung lũng gió) bộ phim đầu tiên, phát hành năm 1984 là tiền đề để thành lập Ghibli. Chính sự cởi mở và khao khát hiểu về thế giới đã giúp Ghibli tạo nên những không gian hư cấu sống động nhưng gần gũi, nơi con người luôn gắn bó mật thiết với thiên nhiên và thế giới linh hồn.
Một khoảnh khắc văn hóa khó thay thế
Khi Takahata không còn và Miyazaki đã ở tuổi xế chiều, câu hỏi lớn đặt ra là: điều gì sẽ xảy ra với Ghibli nếu thiếu vắng 2 người khai sinh ra thế giới đầy phép màu này? Giáo sư Susan Napier gọi đó là “một khoảnh khắc văn hóa không thể lặp lại”. Dù vậy, bà vẫn tin rằng Ghibli sẽ còn tiếp tục tồn tại, miễn là tinh thần của nó vẫn được gìn giữ – bằng vẻ đẹp, bằng sự tận tâm, bằng tình yêu mà mỗi thước phim mang theo.
Dấu ấn của Ghibli đã được khắc ghi qua nhiều tác phẩm để đời. Có một Nausicaa mạnh mẽ, tự do bước vào thế giới hậu tận thế, đi tìm sự thật giữa ranh giới con người và thiên nhiên. Đó là Totoro, biểu tượng của sự trong trẻo, dịu dàng, nơi những đứa trẻ thành phố học cách kết nối với một thế giới nhiệm màu trong rừng sâu. Là nàng Mononoke giữa đại ngàn, chiến đấu trong một thế giới đầy mâu thuẫn giữa con người, thần linh và môi trường. Có Chihiro lạc lối trong thế giới linh hồn để rồi tìm lại chính mình bằng lòng dũng cảm và lòng tốt. Và mới đây nhất là cậu bé trong The Boy and the Heron và hành trình vượt qua nỗi mất mát để trưởng thành, có thể là lời chào tạm biệt cuối cùng của bậc thầy Miyazaki.
Tất cả đều là những mảnh ghép không thể thay thế trong bức tranh Ghibli – nơi cảm xúc và nghệ thuật song hành, nơi điện ảnh trở thành ngôn ngữ chạm tới trái tim.
