Một đứa trẻ bị chôn sống để trấn yểm tài sản. Không phải truyền thuyết, đây là bi kịch thật trong ‘Út Lan’
Một đứa trẻ bị chôn sống làm thần giữ của. Đó không phải truyền thuyết mà là số phận của Út Lan trong phim Út Lan: Oán Linh Giữ Của. Và điều khiến người xem rợn gáy không phải là hình hài cô bé… mà là cách hung thủ biện minh cho hành động đó.
Bối cảnh phim đặt trong một dòng họ cổ ở vùng quê, nơi những nghi lễ mê tín như hiến tế song sinh để giữ của vẫn tồn tại âm ỉ. Ở đây, bi kịch không chỉ đến từ sự ra đi của một đứa trẻ, mà còn từ việc sống sót của đứa trẻ còn lại.
Và chính ở đó, đạo diễn Trần Trọng Dần đã dùng hình ảnh “song sinh dính liền” để làm ẩn dụ: cho những kết nối không thể tách rời giữa định kiến và con người, giữa quá khứ và tội lỗi, giữa cái gọi là truyền thống và những linh hồn bị bỏ lại phía sau.
Song sinh dính liền dưới góc nhìn Hollywood: Giải trí dị dạng
Trong điện ảnh phương Tây, những cặp song sinh dính liền thường bị gán với hình ảnh tiêu cực. Tiêu biểu là Basket Case (1982), nơi nhân vật Belial là hiện thân của sự ghê tởm và hung bạo.
Trong American Horror Story, hai chị em Dott và Bette Tattler dù mang hình hài người thật nhưng vẫn sử dụng như vật sống trưng bày rẻ rúng trong rập xiếc, sống cuộc đời bị định đoạt bởi ánh nhìn kỳ thị và nhu cầu giải trí của người khác.
Nghiên cứu năm 2024 của nhà nghiên cứu Lillian Deason đã chỉ ra: Hollywood có xu hướng “khử nhân tính” của người dị dạng, biến họ thành biểu tượng của sự méo mó, quái dị nhằm phục vụ nhu cầu giải trí nhanh.
Bài luận tuy khen ngợi cách phimThe Shape of Water (2017) của đạo diễn Guillermo del Toro, đảo ngược tư duy “quái vật” (nhân vật Amphibian Man được nhân hóa), nhưng phê phán cảnh hắn cắn xé kẻ ác là vô tình lặp lại khuôn mẫu “dị dạng = hung bạo”.
Trong khi đó, Út Lan: Oán Linh Giữ Của lại đưa ra một hình ảnh đối lập. Cặp song sinh là nạn nhân của định kiến, mê tín, là hệ quả đau đớn của lòng tham con người.
Bi kịch của Út Lan – Út Nhỏ: Bị hiến tế, bị quên lãng và bị lợi dụng
Trong phim, Út Lan lớn lên trong thân xác gắn bó với em gái đã khuất và cuối cùng trở thành vật hiến tế để giữ gìn tài sản cho gia đình. Đau đớn hơn, linh hồn của cô bị giam cầm, không được siêu thoát. Trong suốt hàng chục năm, cô là hiện thân của “lời nguyền trấn yểm”, gắn liền với gia tài, nhưng cũng gắn liền với sự lợi dụng.
Út Lan bị gả đi như một món hàng, và lại còn vào ban đêm như để né tránh mọi dị nghị, tủi nhục. Cuối cùng lại trải qua quá trình làm phép đau đớn, rồi bị giam cầm hàng chục năm trong sự im lặng giữa cái chum trấn yểm.
Nhân vật oán linh giữ của còn mang lại sự bất lực tột cùng. Chứa đầy sự uất ức nhưng vẫn phải canh giữ gia tài cho kẻ khiến cô số phận đau đớn hơn cả án tử.
Cảnh Út Nhỏ hiện ra sau lưng Út Lan như một cái bóng không thể tách rời không chỉ là kỹ thuật quay phim tinh tế, mà còn là ẩn dụ sâu sắc về mối liên kết bất diệt giữa tội ác và hậu quả. Út Nhỏ không theo Út Lan để đày đọa, mà bởi cô đã ra đi cùng với phần lương tri mà Út Lan đã quên. Nhưng cũng bằng mối liên kết giữa các cặp song sinh dính liền, Út Nhỏ và lương tri của Út Lan vẫn luôn ở đó.
Khi dị dạng chưa bao giờ là tội lỗi
Thay vị chọn góc nhìn quốc tế, miêu tả hình ảnh song sinh như một “dị biệt” lạ lùng, Út Lan, sử dụng chính yếu tố song sinh dính liền như tiếng nói phơi bày những hủ tục đen tối: chôn sống, trấn yểm, hiến tế trẻ em. Những đứa trẻ dị tật chưa bao giờ là nỗi sợ, mà là nhân vật trung tâm – nơi câu chuyện đạo đức, nhân sinh và niềm tin tôn giáo chạm nhau.
Trách nhiệm của nghệ thuật không chỉ là giải trí mà còn là thức tỉnh lương tâm. Út Lan đã làm được điều đó một cách tinh tế, không phải bằng cách thuyết giáo hay phán xét, mà bằng cách để khán giả tự nhìn thấy sự phản chiếu của mình trong từng nhân vật, từng tình huống.
