Vào lúc 18h ngày 30/10 tới đây, công chúng yêu nghệ thuật TP.HCM sẽ có dịp được chiêm ngưỡng triển lãm cá nhân lần thứ 12 mang tên “Lụa là” của họa sĩ Bùi Tiến Tuấn tại Thái Công Art Gallery, 66-68 Hai Bà Trưng, phường Sài Gòn, TP.HCM với sự giám tuyển của Nhà thiết kế Quách Thái Công.
Nhà thiết kế Quách Thái Công và Họa sĩ Bùi Tiến Tuấn
“Đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu”, ấy là quy luật thường thấy trong nhiều việc ở đời này. Vì vậy mà, khi nghe tin nhà thiết kế Quách Thái Công lần đầu giám tuyển tranh của họa sĩ Bùi Tiến Tuấn, dù có thể bất ngờ, nhưng ấy cũng là một quy luật. Vì họ đang làm tốt công việc của riêng mình, đến khi duyên nghề đưa đẩy, họ giao thoa và gặp nhau.
Họa sĩ Bùi Tiến Tuấn
Nói về triển lãm Lụa là, Bùi Tiến Tuấn chia sẻ: “Đầu năm 2025, sau khi trình làng triển lãm cá nhân lần thứ 11, tôi nghĩ sẽ tham gia thêm vài triển lãm nhóm, sự kiện chung… là có thể kết sổ một năm hoạt động nghệ thuật. Tuy nhiên, nhà thiết kế Quách Thái Công đã đưa ra lời mời quá đỗi chân tình và thuyết phục: “Tôi rất muốn mời anh Tuấn là hoạ sĩ solo khai trương không gian Thái Công Art Gallery tại showroom của mình”.
“Biết Quách Thái Công từ vài năm trước đã chú ý và sưu tập tranh Bùi Tiến Tuấn qua các nhà sưu tập khác, rồi đem đặt để vào các không gian nội thất mà anh thiết kế cho khách hàng. Thấy những tác phẩm của mình được luân chuyển, nâng niu, tôn vinh ở những nơi sang trọng, họa sĩ tôi lấy làm vui và vinh hạnh. Nên khi anh tìm đến và ngỏ ý, tôi quyết định nhận lời” – Bùi Tiến Tuấn chia sẻ thêm.
Sau nhiều tháng trao đổi và chuẩn bị, triển lãm Lụa là sắp chính thức trình diện nhà sưu tập và công chúng yêu quý của Bùi Tiến Tuấn. Đây là một cuộc trình diễn những tiết tấu và nhịp điệu vừa quen, vừa lạ, rất “Tuấn lụa”. Vẫn là những cô gái thị thành đương thời phù phiếm mà đầy quyến rũ, đầy lạnh lùng, đầy nóng bỏng. Nhưng chắc chắn cuộc tuyển lựa lần này sẽ mang đến cho mọi người những trải nghiệm khác biệt và lạ lẫm hơn đối với tranh lụa của Tuấn.
Quách Thái Công chia sẻ: “Giữa trung tâm Sài Gòn, Thái Công chính thức giới thiệu Thái Công Art Gallery, một không gian nơi nghệ thuật bước vào đời sống thượng lưu và làm giàu cho tâm hồn mỗi người thưởng lãm. Phòng triển lãm được đặt tại lầu 3 của tòa nhà 8 tầng thuộc Thái Công Interior Design Showroom tại 66-68 Hai Bà Trưng ở Sài Gòn, như một cánh cửa dẫn lối vào thế giới của cái đẹp đỉnh cao.
Và hành trình ấy bắt đầu với triển lãm Lụa là của họa sĩ Bùi Tiến Tuấn, người đã làm nên dấu ấn đặc biệt trong mỹ thuật Việt Nam bằng chất liệu lụa. Lụa là chính là lời mời gọi bước vào miền cảm xúc nơi những người phụ nữ hiện lên vừa dịu dàng vừa phóng khoáng, mềm mại như sợi tơ nhưng ẩn chứa nội lực khó nắm bắt. Lụa trong tranh ông không chỉ là chất liệu mà trở thành hơi thở, thành nhịp điệu, thành vẻ đẹp gợi cảm được cất lên từ truyền thống để hòa vào tinh thần đương đại.
Một cuộc đối thoại nghệ thuật mới đang được khởi tạo tại đây, nơi nhà thiết kế nội thất Quách Thái Công với vai trò giám tuyển, là người tuyển chọn, định hướng và kể câu chuyện nghệ thuật qua cách phối hợp và trưng bày từng tác phẩm, tin rằng tranh và điêu khắc không chỉ là vật trưng bày. Chúng mang linh hồn và cá tính riêng, cần được đặt vào đúng không gian để tỏa sáng. Trong kiến tạo ấy, nghệ thuật không đứng yên trên bức tường, mà trở thành hơi thở của phong cách sống, phản chiếu chiều sâu văn hóa và tầm vóc của người sở hữu”.
Triển lãm lần này, ngoài những tác phẩm mới sáng tác trong năm nay, Bùi Tiến Tuấn và nhà thiết kế Thái Công còn dày công tuyển lựa những “nàng lụa” đã sáng tác trong nhiều năm qua. Nếu trước đây chúng ta được ngắm qua nhiều loạt tranh khác nhau của hoạ sĩ như Sợi chỉ đỏ, Hơi thở nhẹ, Phù phiếm, Nữ cơ thủ, Bản thể nữ, Nguyệt sáng gương trong… nghĩa là giống như nhiều chương trong một trường thiên tiểu thuyết, thì đến lần triển lãm này, sẽ cảm giác như thưởng thức từng câu chuyện bằng hình ảnh đặc sắc trong một tuyển tập truyện ngắn được tinh tuyển kĩ lưỡng, công phu. Ở đó hoạ sĩ và nhà tổ chức trao cho bạn thật nhiều mảnh ghép của một bức tranh nữ tính hiện đại đa diện, đa chiều kích. Việc lắp ghép và quán xuyến như thế nào sẽ được chính người xem tự tạo nghĩa theo trực quan, kinh nghiệm và cảm xúc bản năng của mình. Như một văn bản nhưng luôn ẩn chứa nhiều tác phẩm.
Có thể nói, Lụa là là một chương mới trong hành trình hội họa của Bùi Tiến Tuấn: Tinh tế hơn, trong trẻo hơn và có phần chiêm nghiệm hơn. Nếu trước đây anh “ngắm” vẻ đẹp phù phiếm của đời sống đô thị, thì nay, anh “nghe” hơi thở của chính vẻ đẹp ấy – lặng lẽ, dịu dàng và sâu kín. Ở nơi ấy, mọi thứ đều tan vào nhau: ánh sáng tan trong lụa, lụa tan trong da thịt, da thịt tan trong ký ức, và ký ức tan trong ánh nhìn và cảm xúc của người xem.
VÌ SAO CÓ THÁI CÔNG ART GALLERY?
Quách Thái Công chia sẻ: “Từ trước đến nay, tôi luôn xem nghệ thuật là linh hồn của không gian sống. Một căn nhà đắt tiền chưa chắc là một căn nhà sang trọng, nếu thiếu nghệ thuật hiện diện. Tôi mở Thái Công Art Gallery để hoàn thiện vòng tròn thẩm mỹ trong triết lý thiết kế của mình: Từ kiến trúc, nội thất cho đến mỹ thuật. Không gian này cho phép tôi chọn lọc, giám tuyển và giới thiệu những tác phẩm xứng đáng với chuẩn mực tinh tế mà tôi theo đuổi. Tôi muốn giúp công chúng Việt Nam được tiếp cận nghệ thuật theo cách tự nhiên nhất: Không đứng sau dây chắn bảo tàng, mà ngay trong chính không gian sống của họ.
Nghệ thuật phải sống. Nghệ thuật phải có người sở hữu, gìn giữ và yêu thương”!
VÌ SAO TÔI CHỌN HỌA SĨ BÙI TIẾN TUẤN CHO TRIỂN LÃM ĐẦU TIÊN?
Quách Thái Công chia sẻ: “Để khởi đầu một hành trình, tôi cần một nghệ sĩ có cùng tần số thẩm mỹ. Ở tranh lụa của anh Tuấn, tôi nhìn thấy vẻ đẹp Việt Nam thật sự: nhẹ nhàng mà mạnh mẽ, tinh tế mà mê hoặc. Người phụ nữ bước ra từ tranh anh vừa thanh tao vừa phóng khoáng, như đại diện cho một Việt Nam hiện đại biết tự tin vào bản sắc của mình.
Tôi chọn anh Tuấn không chỉ vì anh là họa sĩ xuất sắc, mà vì tác phẩm của anh phù hợp để sống trong những không gian mà tôi thiết kế. Khi tranh lụa của anh bước vào nội thất của tôi, hai thế giới như tìm thấy nhau. Cái đẹp được nhân lên và lan tỏa”.
TẦM NHÌN CỦA KHÔNG GIAN THÁI CÔNG ART GALLERY
Quách Thái Công chia sẻ: “Tôi muốn nơi đây trở thành điểm hẹn của giới yêu nghệ thuật, nơi những tài năng được trân trọng và nâng tầm. Không chỉ triển lãm, tôi muốn xây dựng thị trường nghệ thuật thực thụ, nơi người nghệ sĩ được trả giá xứng đáng với lao động sáng tạo của họ, và người sưu tầm được sở hữu những tác phẩm có giá trị bền vững theo thời gian.
Trong tương lai, Thái Công Art Gallery sẽ không chỉ dừng lại ở Việt Nam. Tầm nhìn của tôi là đưa nghệ sĩ Việt ra quốc tế và đưa những tên tuổi quốc tế đến Việt Nam. Một cầu nối văn hoá, nơi cái đẹp không có biên giới.
Tôi tin rằng nghệ thuật chính là cách chúng ta khẳng định vị thế văn minh của một xã hội. Và hành trình này chỉ mới bắt đầu”.
CHÚNG TA NÓI GÌ KHI NÓI VỀ “LỤA LÀ”?
Nhà phê bình Quách Cường nhận định: “Trong thế giới hội họa Việt Nam đương đại, tranh lụa của Bùi Tiến Tuấn luôn mở ra một không gian riêng: nhẹ nhàng, tinh tế… mà vẫn nồng nàn quyến rũ. Tên gọi Lụa là cho triển lãm mới nhất không chỉ đơn giản là nói về chất liệu, mà còn là một tuyên ngôn mỹ học trong hội hoạ của anh: Lụa – như là thân thể của ánh sáng, như da thịt của ký ức, như nơi trú ẩn của cái đẹp mong manh. Ở đó, người phụ nữ, trung tâm trong mọi sáng tác của Tuấn – hiện lên không chỉ như là một hình thể, mà như một làn hương, một hơi thở, một “chất” mềm thoảng qua của thế giới đầy cảm xúc trong tranh anh.
Giấc mơ xanh (Blue Dream)
Nhìn vào loạt tranh lần này, ta thấy họa sĩ như đang bước sâu hơn vào bản chất của “lụa” – không còn chỉ là phương tiện thể hiện mà là một triết lý về tồn tại. Lụa trong tay Tuấn không còn dừng lại ở bề mặt mượt, mềm, mà đã trở thành ngôn ngữ của cảm xúc: nó thấm, nó tan, nó lưu giữ ánh sáng bằng cách để ánh sáng đi qua. Cũng như người phụ nữ trong tranh – họ không đứng yên mà luôn dịch chuyển trong trạng thái giữa hiện và mất, giữa có và không, giữa ảo và thực. Cái đẹp ở đây không nhằm đến cảm xúc sở hữu, mà để gợi nhớ một giấc mơ.
Trong Lụa là, ta thấy sự hòa hợp của hai thái cực: cái gợi tình của thân thể và cái thanh tao của tinh thần. Người phụ nữ không còn chỉ là biểu tượng của sắc đẹp thị thành, mà trở thành một “hiện thể lụa” – cong cớn nhưng mỏng manh, nhẹ nhàng nhưng thấm đẫm, trong suốt nhưng sâu thẳm.
Giấc ngủ dịu dàng (The Gentle Sleep)
Các bức tranh trong triển lãm, với gam màu phấn nhẹ, hồng phai, lam tím, xám bạc, đều hướng đến một thứ ánh sáng nội tâm, không rực rỡ mà lan tỏa. Bố cục mềm mại, đường nét kéo dài như vệt khói, từng ngón tay, bờ vai, ánh mắt – tất cả đều được họa sĩ tiết chế ở mức tối đa, để cảm xúc có thể thấm ra ngoài khung tranh. Đó là thứ hội họa của hơi thở, của khoảng lặng và sự chạm khẽ mơ màng.
Bùi Tiến Tuấn vẫn tiếp tục “hiện đại hóa” lụa, nhưng không đánh mất cái hồn truyền thống của lụa. Anh làm cho chất liệu cổ điển này đối thoại với mỹ cảm đương đại – qua nét vẽ tinh gọn, bảng màu tươi sáng, và tinh thần duy mỹ của người thành thị. Cái gợi cảm trong tranh Tuấn không phải là sự bộc lộ, mà là ẩn dụ lãng mạn: chiếc cổ dài, cánh tay thon, đôi môi khẽ cong… tất cả như đang trôi giữa làn khói mơ phai, vừa xa vừa gần. Người phụ nữ của Tuấn không cần phô diễn, họ hấp dẫn bằng cách ẩn, lui …giống như lụa, càng mềm càng mượt, càng mờ càng sáng.
Khi mây mơ màng (When the Clouds Dream )
Triển lãm Lụa là cũng là một không gian đối thoại giữa vật chất và tinh thần. Vật chất là thân thể – nơi cái đẹp nảy sinh. Tinh thần là ánh sáng – nơi cái đẹp tan biến. Hai yếu tố này hòa quyện trong tranh, làm nên một trạng thái thẩm mỹ đặc biệt: sự hiện hữu trong tan biến. Ở đó, đường nét không còn chỉ là mô tả, mà trở thành nhịp điệu của hơi thở, màu sắc không chỉ là vẻ đẹp thị giác, mà là âm sắc của tâm hồn.
Nếu trong Hơi thở nhẹ, người xem cảm nhận được nhịp sống mong manh, thì trong Lụa là, hơi thở ấy đã trở thành “hơi thở của sắc và bóng” – cái đẹp không nằm ở hình dáng mà ở cách nó ngân vang trong tâm tưởng. Những gương mặt nghiêng, đôi bàn tay uốn lượn, ánh mắt khẽ khép… tất cả như đang nói bằng một thứ ngôn ngữ không lời, ngôn ngữ của cảm giác và thời gian.
Lời thì thầm (Whispers of Silence)
Với Lụa là, Bùi Tiến Tuấn không chỉ làm sống lại tinh thần của lụa, mà còn tái định nghĩa nó. Lụa không còn là tấm nền cho hình hài thiếu nữ, mà chính là bản thể của hình hài – mềm, mượt, trôi, mờ, tan… Cái đẹp vì thế không còn được định danh bằng ranh giới của hình thể, mà bằng độ sâu của ánh sáng. Người phụ nữ trong tranh không chỉ là nhân vật, mà là biểu tượng của thực thể – vừa rực rỡ, vừa thoáng chút hồng phai, vừa thực, vừa mộng.
Nhà thơ Lê Văn Đồng nhận định: “Từ trước đến nay chúng ta đã quen định nghĩa Bùi Tiến Tuấn giống như nhiều hoạ sĩ đã cố định xong sự nghiệp hội hoạ, mà đôi khi không để ý rằng anh vẫn đang trong giai đoạn sung mãn sáng tạo, vẫn không ngừng vẽ tiếp những câu chuyện, tìm kiếm và khám phá những khá năng mới mẻ của tranh lụa. Mỹ nữ, cô gái đẹp, phụ nữ thị thành đương đại… không chỉ là đề tài mà là một chất liệu để Bùi Tiến Tuấn không ngừng sử dụng và khai thác để hoạ nên một chân dung tâm hồn của anh. Nên qua mỗi loạt tranh ta sẽ thấy một cách biểu hiện khác, càng về sau càng tối giản, càng về sau càng dữ dội, “phá bĩnh”, bóp méo hình hoạ, càng “dài quên cân đối”… Càng lúc Bùi Tiến Tuấn càng tăng cấp độ và thách thức nhưng cũng luôn rất thuyết phục con mắt của người thưởng lãm. Bùi Tiến Tuấn trước tranh lụa là một Bùi Tiến Tuấn không ngừng bước qua chính mình, bước qua những thách thức về giới hạn của tranh lụa mà anh đã nhìn thấy và suy ngẫm suốt mấy chục năm qua.
Lời thì thầm của tuổi trăng tròn (Whispers of a Full Moon)
Nên triển lãm lần này là một dịp để những ai yêu quý tranh lụa Bùi Tiến Tuấn có cơ hội được ngắm nhìn rất nhiều những biến hoá của anh với tranh lụa trong một không gian triển lãm. Đây chính là dịp mỗi bức tranh sẽ là một điểm tựa để người xem có thể so sánh và đối chiếu và nhìn lại những gì mình từng định nghĩa, gọi tên về tranh lụa của anh. Đó sẽ là quen đến lạ, lạ đến quen thuộc.
Và thêm một lý do nữa để chúng tôi liên tưởng đến tác phẩm của Raymon Carver khi nói về tranh lụa của Bùi Tiến Tuấn chính là ở điểm tương đồng khi cả hai tác giả đều hướng đến chủ nghĩa tối giản (minimalism). Không thuần tuý chỉ tối giản về mặt hình thức biểu hiện như nét, mảng, màu, mà tranh lụa của Bùi Tiến Tuấn cũng như ngôn từ của Carver có thể nói là đã đạt được những tối giản về nội dung, về ý. Vì đã đạt được sự tối giản về lời, về ý, nên tác phẩm dẫn ta đi đến những suy gợi sâu và rộng. Và, sau cùng, trao quyền liên tưởng cho người xem để họ được tự do thưởng thức”.
Mộng mị (Nocturne of Dreams)
Họa sĩ Bùi Chát nhận định: “Tôi thấy Bùi Tiến Tuấn không chỉ làm mới lụa, không chỉ vẽ phụ nữ, mà anh còn vẽ ra một thái độ, dám biến cái cũ thành cái đang sống, dám đặt câu hỏi vào những gì người ta tưởng đã ổn định. Tranh của anh không phải lúc nào cũng dễ chịu, nhưng nó gợi nghĩ, gợi cảm, gợi những cuộc trò chuyện dài. Và nếu nghệ thuật đương đại cần những kẻ làm mới, thì Bùi Tiến Tuấn chính là một trong số ít đã làm điều đó bằng sự bền bỉ, bằng nét cọ, bằng chính sự trung thành với lụa – chất liệu mong manh nhưng cũng kiêu hãnh như chính tinh thần anh gửi gắm. Lụa và Bùi Tiến Tuấn, hai hình ảnh song hành, đã gắn bó gần hai thập kỷ, để giờ đây nhắc đến lụa người ta nhớ tới anh, nhắc tới anh người ta nghĩ ngay đến lụa.
Dân nghề thường nghĩ, tranh lụa vốn ưa thanh khiết, dịu hiền, nhưng Bùi Tiến Tuấn thì không. Anh thử đi thử lại, từ sơn dầu, acrylic, màu nước trên giấy dó, đến sơn mài, rồi quay về với lụa như thể trở về căn nhà xưa nhưng không chịu ở trong cái dáng hình cũ kỹ. Anh cắt hình, bóp hình, làm nó biến dạng, rồi buộc người xem phải ngạc nhiên, hóa ra lụa cũng có thể gồ ghề, gắt gao, có thể bật sáng và rung động. Cái mới ở chỗ ấy, dùng một chất liệu cũ để nói những điều mà trước đây chưa ai dám, và để chính chất liệu ấy tự bứt khỏi lớp bụi bảo tàng.
Trăng tròn (Blossom of a Full Moon)
Lụa của Bùi Tiến Tuấn nhìn qua dễ nhận, toàn thân phụ nữ lơ lửng, đôi mắt mơ màng, mái tóc xõa dài, vừa gợi cảm vừa bất cần, như thể đang đi tìm một thế giới khác. Người phụ nữ trong tranh lụa truyền thống thường e ấp, còn trong tranh của Tuấn, họ kiêu hãnh, đô thị, có khát vọng, có nỗi buồn và sự cô độc. Họ không phải để làm cảnh, mà để đặt câu hỏi. Đấy là một chuyển dịch quan trọng, đưa nhân vật nữ thành chủ thể của tư tưởng, không phải chỉ là đối tượng để người ta ngắm nhìn. Lụa của Tuấn trở thành tấm gương mỏng manh phản chiếu những bóng hình nữ tính ấy, vừa đẹp vừa gai góc.
Một thiết kế
Nếu nhìn kỹ, ta thấy cách anh xử lý bố cục cũng không giống ai. Không trung tâm cố định, không dàn hàng ngay ngắn, mà là những thân thể treo ngược, xoay nghiêng, kéo dài, như thể trọng lực đã bị xóa bỏ. Treo ngược tranh vẫn đẹp – câu nói nghe có vẻ đùa, nhưng lại đúng. Chính cái phi trọng lượng ấy làm tranh Bùi Tiến Tuấn có sức hút, nó lôi người xem khỏi mặt đất, buộc phải ngước, phải xoay, phải đảo mắt. Cái âm và cái dương, cái sáng và cái tối, khoảng trống và khoảng đặc – tất cả trở thành thành phần trong một bản nhạc thị giác.
Cái đáng nói nhất ở Bùi Tiến Tuấn là sự kiên nhẫn. Không ồn ào hoặc gấp gáp, anh đi từng bước, giữ giọng, giữ nhịp, để cuối cùng tạo nên phong cách và con đường riêng. Nghệ thuật – với tôi – không tồn tại nhờ những cú nổ nhất thời, mà nhờ mạch chảy lâu dài. Bùi Tiến Tuấn đã chứng minh điều đó, ba mươi năm vẽ, vẫn còn nguyên sức rung động, vẫn còn nguyên sự thôi thúc làm mới. Đấy chính là đóng góp quan trọng nhất, một minh chứng sống rằng hội họa Việt Nam hôm nay không chỉ có quá khứ để dựa, mà còn có hiện tại để tin.
Họa sĩ Phan Trọng Văn nhận định: “Bùi Tiến Tuấn chọn lụa, như người ta chọn một giấc mơ để trú ngụ… Cái đẹp trong tranh Tuấn không ồn ào, rất đỗi dịu dàng, nó tan chảy – như dòng nước qua kẽ tay, ướt mềm nhưng lấp lánh. Tuấn không nói bằng lời – mà để nó tự thở, tự tỏa, tự neo lại trong lòng người xem.
Cái kiểu “lụa mà không lả”, “gợi mà không lơi”, “sang mà không chảnh”, “gợi mà không dục”… chỉ có Tuấn mới làm tới được vậy… Với sự đỏng đảnh của những “cô gái thị thành”, “miêu nữ”, “gái hư”… trong tranh của Tuấn, được đặt giữa không gian nội thất kiêu kỳ, chuẩn mực của nhà thiết kế Quách Thái Công, buổi triển lãm lần này chắc chắn sẽ là một bữa tiệc thị giác đáng trông chờ”.
Nhà điêu khắc Lê Trọng Nghĩa nhận định: “Tôi chưa đến xem Lụa là, nhưng tôi hình dung được: ánh sáng mà Quách Thái Công thiết kế sẽ rọi lên những tấm lụa như hơi thở; màu lam, hồng, tím đan vào nhau như khói, như tóc, như câu chuyện chưa kể hết. Tôi sẽ không đi xem tranh nữa – mà đi nghe: nghe màu nói, nghe ánh nhìn lay động, nghe tiếng lụa chạm nhau trong gió. Và tôi biết, giữa sắt thép và khối gỗ trơ, giữa búa và cọ, tất cả chúng tôi – những kẻ làm nghệ thuật – đều chỉ đang tìm một cách để dịu lại. Lụa, với Tuấn, là cách anh dịu lại giữa những giấc mơ rực rỡ của mình. Còn tôi – quen với vật liệu có khối, có sức nặng, có vết rỉ và khói đen – nhìn lụa của anh mà thấy nhẹ đi, như thế mình vừa học được cách hít thở chậm hơn. Thứ tôi làm ra cần lửa để kéo hình ra khỏi vật chất; còn tranh lụa của Tuấn – nó không cần ai chạm, nó tự thở. Nếu tôi dùng lửa để nắn hình, thì anh dùng ánh sáng để thả vật chất vào mơ”.
Gia Vũ (theo TTV)
