Khi những bạn trẻ Gen Z chủ động tìm hiểu và làm mới nghệ thuật hát Xẩm, họ không chỉ gìn giữ một di sản quý báu của cha ông, mà còn thổi vào đó hơi thở hiện đại, giúp Xẩm sống lại giữa nhịp sống trẻ hôm nay.
Trong thời đại công nghệ số và mạng xã hội bùng nổ, việc giữ gìn và lan tỏa các giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam đang đứng trước nhiều thách thức. Hát Xẩm là một loại hình nghệ thuật dân gian gắn liền với hình ảnh người nghệ sĩ rong ruổi khắp thôn quê, ngõ phố; từng một thời vang lên khắp các phiên chợ, bến sông, nay lại đứng trước nguy cơ mai một khi khán giả trẻ dần rời xa những âm điệu mộc mạc, chân quê.
Từ nỗi trăn trở ấy, nhóm sinh viên Học viện Báo chí và Tuyên Truyền đã cùng nhau khởi xướng dự án truyền thông “Nghệ Tân Kỳ” với mong muốn thổi một luồng gió mới vào không gian nghệ thuật Xẩm, giúp loại hình này đến gần hơn với thế hệ Gen Z.
“Chúng mình không muốn Xẩm chỉ nằm trong viện bảo tàng hay sách vở. Xẩm phải được nghe, được thấy, được cảm trong nhịp sống hôm nay,” bạn Nguyễn Cẩm Tú, trưởng nhóm dự án chia sẻ.
Khi thế hệ trẻ đồng hành cùng nghệ thuật hát Xẩm
Không còn là những khán giả xa lạ, thế hệ Gen Z với sự năng động, sáng tạo và hiểu biết công nghệ; đang trở thành lực lượng tích cực trong hành trình bảo tồn văn hóa dân tộc. Với “Nghệ Tân Kỳ”, nhóm sinh viên đã chọn hướng tiếp cận hoàn toàn khi dùng chính ngôn ngữ và phương tiện của giới trẻ để nói về di sản cổ truyền.
Trong tháng 11 sắp tới, nhân Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam (23/11/2005 – 23/11/2025) “Nghệ Tân Kỳ” sẽ chính thức diễn ra. Dự án mong muốn sẽ thổi bừng sức sống mới cho di sản Việt Nam thông qua chuỗi hoạt động như biểu diễn âm nhạc truyền thống (hát xẩm, ca trù, chầu văn) kết hợp với chuỗi hoạt động trải nghiệm (trò chơi dân gian, trải nghiệm cổ phục, làm tò he). Cũng từ đó, “Nghệ Tân Kỳ” sẽ góp phần kết nối di sản quá khứ với công chúng đương đại, mang đến cho công chúng những giá trị văn hóa truyền thống mới lạ nhưng vẫn đậm chất di sản để giá trị văn hóa dân tộc được tiếp nối và thăng hoa.
Với thông điệp “Văn hoá là hồn cốt dân tộc” (lời nhắn gửi thiêng liêng của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng), “Nghệ Tân Kỳ” ra đời như một không gian kết nối di sản và thế hệ mới. Dự án tái hiện “bảo tàng sống” của văn hoá Việt qua chuỗi hoạt động biểu diễn nghệ thuật truyền thống, tự tay nặn tò he, trải nghiệm mặc cổ phục, hòa mình vào các trò chơi dân gian.
Trên fanpage của dự án, mỗi bài đăng là một “hơi thở Xẩm” được kể lại bằng giọng điệu mới mẻ: có bài là clip ngắn minh họa lời hát bằng đồ họa hoạt hình, có bài là chuỗi ảnh motion mang phong cách truyền thống với nội dung hiện đại xen lẫn, kèm theo phần giới thiệu ý nghĩa từng câu hát xưa.
Đặc biệt, sản phẩm nổi bật nhất của nhóm là video “Tìm hiểu cội nguồn Xẩm”, trong đó tiếng hát mộc mạc của nghệ nhân Xẩm gạo cội được kết hợp với hình ảnh hoạt hình mang phong cách cổ truyền. Hình ảnh chiếc đàn nhị, người nghệ sĩ trong áo đơn giản, mái nhà gỗ cổ kính được thể hiện bằng kỹ thuật đồ họa chuyển động tinh tế, giúp khán giả trẻ vừa thưởng thức, vừa hiểu hơn về đời sống của người hát Xẩm ngày trước.
Bạn Nguyễn Kim Dung, phụ trách phần dựng hình cho biết:
“Chúng mình muốn khán giả Gen Z cảm thấy Xẩm không hề ‘cũ’. Thông qua hình ảnh và cách kể chuyện mới, Xẩm trở nên gần gũi, thú vị, thậm chí có thể viral như bất kỳ sản phẩm âm nhạc nào trên TikTok.”
“Nghệ Tân Kỳ” và hành trình lan tỏa
Kể từ khi ra mắt, dự án “Nghệ Tân Kỳ” đã thu hút hàng nghìn lượt tiếp cận trên các nền tảng mạng xã hội. Nhiều bài viết của nhóm được chia sẻ lại bởi các trang văn hóa, nghệ thuật và các câu lạc bộ sinh viên yêu nhạc dân gian.
Đáng chú ý, nhóm đang dự định mở rộng hoạt động theo hướng mini talkshow “Thanh âm truyền thống”, mời nghệ nhân, nhạc sĩ và sinh viên cùng trò chuyện về các làn điệu dân gian, kết hợp trải nghiệm tương tác như “Hát Xẩm cùng AI”. Đây là nơi người dùng có thể thử nhập lời mới cho điệu Xẩm cổ, rồi nghe hệ thống hát lại bằng giọng giả lập.
Hành trình của “Nghệ Tân Kỳ” vẫn đang tiếp diễn. Trong tương lai, nhóm dự định mở rộng sang các loại hình khác như Chèo, Quan họ, Ca trù, để tạo thành chuỗi dự án về hệ sinh thái truyền thông về di sản dân gian.
Trước ánh đèn điện thoại, trong những giai điệu Xẩm vang lên giữa không gian mạng, người ta thấy được hình ảnh của thế hệ trẻ vừa hiện đại, vừa đau đáu với cội nguồn văn hóa dân tộc. Và có lẽ, chính họ sẽ là “người tiếp lửa” để nghệ thuật Xẩm tiếp tục ngân vang trong nhịp sống hôm nay.
“Gen Z tiếp lửa cho nghệ thuật hát Xẩm truyền thống” không chỉ là câu chuyện của một nhóm sinh viên, mà là minh chứng rõ ràng rằng di sản văn hóa chỉ thật sự “sống” khi được thế hệ trẻ tiếp nhận và kể lại bằng ngôn ngữ của thời đại mình. “Nghệ Tân Kỳ” chính là nơi truyền thống và sáng tạo hòa quyện, tạo nên nhịp cầu nối giữa quá khứ và tương lai của nghệ thuật dân gian Việt Nam.
Thùy Linh
