Văn hóa toàn cầu năm 2025 là 2 thái cực đối lập: một bên là rác AI tràn ngập internet; một bên là làn sóng hoài niệm khi người trẻ quay lại với đĩa than, máy ảnh phim, sách in, những thú vui thủ công và các cuộc gặp mặt ngoài đời.
Sự phản kháng của người dùng
Năm 2025, cụm từ gây chú ý nhất có lẽ là “AI slop” (rác AI – cách gọi dòng nội dung số chất lượng thấp do AI tạo ra hàng loạt, tràn lan trên các nền tảng). Sự lan rộng của thuật ngữ này mạnh mẽ đến mức “AI slop” được các từ điển uy tín bình chọn là “Từ của năm 2025”. Từ những video giả gây sốt kiểu thỏ nhảy trampoline đến những câu chuyện bịa đặt được dàn dựng như thật, “AI slop” xuất hiện khắp nơi, khiến người xem ngày càng khó phân biệt đâu là thật, đâu là thứ được làm ra chỉ để câu view.
Tuy nhiên, “rác” không chỉ đến từ những tài khoản vô danh. Khi những thương hiệu lớn thử nghiệm quảng cáo dựng bằng AI hay một tạp chí thời trang bị phản ứng dữ dội vì đăng quảng cáo dùng người mẫu ảo… công chúng bắt đầu đặt lại câu hỏi: Ngành sáng tạo đang tiết kiệm thời gian hay đang tự bào mòn niềm tin?
AI giúp sản xuất dễ hơn, nhanh hơn nhưng cũng khiến con người rơi vào cảm giác bị bao vây bởi những sản phẩm vô hồn, lặp lại, đôi khi sai lệch và luôn đòi hỏi phải “xem thêm một chút nữa”.
Chính vì quá mệt với thứ văn hóa được đóng gói bóng bẩy, năm 2025 chứng kiến một phản ứng ngược: cơn khát những giá trị chân thật. Hình tượng “clean girl” chỉn chu hoàn hảo bị đối trọng bởi xu hướng “lộn xộn một cách thật thà” với phòng ốc bừa bộn, mặt mộc, không cố gắng tỏ ra ổn trong cuộc sống. Từ các hashtag khoe “đống bừa bộn của con gái” đến việc người nổi tiếng công khai sự bừa bộn của mình, thông điệp được đưa ra là không hoàn hảo cũng không sao.
| Khi mọi thứ đều có thể bị sao chép, làm giả, nhân bản vô tận, trải nghiệm trực tiếp lại trở thành thứ đáng giá. Một đĩa than hay cuộn phim là lời nhắc rằng ta đang sống trong đời thật, nơi thời gian trôi theo cách khác – chậm hơn, rõ hơn và ít bị tác động bởi thuật toán. |
Sự phản kháng đó còn hình thành một thói quen tiêu dùng mới: tiêu dùng tỉnh táo. Thay vì rủ rê mua sắm, nhiều người lên mạng tuyên bố món đó không đáng tiền, trào lưu đó không cần chạy theo. Sau thời gian dài bị cuốn trong nội dung tài trợ và những lời khen được lập trình, công chúng bắt đầu chuộng sự tỉnh táo, tìm lời khuyên từ trải nghiệm thật, sự minh bạch và hạn chế mua sắm.
Nỗi lo tương lai nhiều biến động
Nếu nửa đầu bức tranh văn hóa năm 2025 là cảm giác bị bủa vây bởi cái ảo, nửa sau là sự trở lại của hoài niệm. Trào lưu hồi sinh analog đã trở thành thói quen của nhiều người trẻ. Họ nghe đĩa than, chụp ảnh phim, viết tay, sưu tầm băng cassette, đi workshop thủ công, tham gia câu lạc bộ đọc sách… Nhiều người chọn cách rời xa màn hình để sống chậm lại, dành thời gian cho những kết nối thật và hơi thở của cuộc sống thật.
Văn hóa đại chúng cũng tìm cách tự xoa dịu bằng âm nhạc. Recession pop – dòng nhạc pop vui tươi, giai điệu dance bắt tai… đang trở lại. Giải trí không chỉ để vui, nó là một cơ chế cân bằng tâm lý.
Trái ngược với sự ấm áp của hoài niệm, Y3K (cách gọi một xu hướng thẩm mỹ hướng về năm 3000) mở ra viễn cảnh của tương lai, khi công nghệ dần len sâu vào mọi mặt đời sống, con người trở nên nhỏ bé hơn giữa những biến đổi khó lường. Y3K mang theo nỗi lo về AI, robot, thực tế ảo và biến đổi khí hậu, ranh giới giữa người và máy đang mờ dần… Y3K là cách văn hóa đại chúng phản ánh nỗi bất an của con người trước thời đại biến đổi quá nhanh, khi ai cũng tự hỏi mình sẽ đứng ở đâu trong thế giới của ngày mai.
Các xu hướng văn hóa toàn cầu năm 2025 tưởng chừng đối lập nhưng thực chất cùng kể câu chuyện con người đang cố gắng tự cân bằng giữa sự quá tải và khao khát sống thật.
Theo Minh Phát (Báo Phụ nữ)
