Câu Chuyện Cuộc Sống tuần này tiếp tục lên sóng chia sẻ với những câu chuyện: Chia sẻ áp lực trong công việc, Không nên lạm dụng ‘trợ lý ảo‘ trong việc nuôi dạy con Dạy trẻ tôn trọng người khác.
Chia sẻ áp lực trong công việc
Áp lực là một phần tất yếu trong công việc. Có người chọn im lặng, có người cố gồng lên để tiếp tục và cũng có người gục ngã vì không còn đủ sức chịu đựng. Áp lực nếu biết nhận diện và chia sẻ có thể trở thành động lực giúp chúng ta trưởng thành. Nhưng nếu dùng nén quá lâu, nó lại là thứ gặm nhắm tinh thần khiến chúng ta kiệt quệ và đánh mất chính mình. Làm sao học cách chia sẻ để áp lực trong công việc không còn là gánh nặng, từ đó sống vui hơn và hiệu suất công việc cũng cao hơn?
Chị H.K.M.H (TP.HCM) tâm sự: “Có những hôm tôi mất ngủ đến sáng, vừa làm việc vừa thấy mình trống trỗng, công việc thì đè nặng, deadline thì chồng chất mà cũng chẳng thể trò chuyện hay là tâm sự được với ai. Nhiều lúc thì cũng chỉ khóc thôi chứ tôi cũng chẳng biết phải giải quyết như thế nào cả”.
Anh P.T.Q (TP. Hà Nội) chia sẻ: “Nhiều đêm tôi trằn trọc vì khó ngủ, luôn có những suy nghĩ quẩn quanh trong đầu, từ áp lực công việc, chuyện tình cảm, tiền bạc. Từ đó tôi cứ so sánh mình với người khác lại khiến tôi càng stress hơn”.
Áp lực không chỉ chạm đến tâm lý mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất. Chúng ta nên nhớ rằng công việc không phải là toàn bộ cuộc sống và áp lực không chừa một ai dù là người thành đạt, người trẻ mới đi làm hay những người đã gắn bó nhiều năm với nghề. Nhưng điều quan trọng là chúng ta nhận ra giới hạn của bản thân, dám thừa nhận mình đang mệt mỏi và tìm cách chia sẻ để giải tỏa. Bởi đôi khi chỉ cần một lời hỏi han, một cuộc trò chuyện chân thành cũng đủ để chúng ta cảm thấy được thấu hiểu và bất cô đơn giữa những bộn bề công việc.
Thạc sĩ Trần Quang Trọng – Khoa Tâm lý lâm sàng, Bệnh viện Lê Văn Thịnh, TP.HCM đưa ra lời khuyên: “Các bạn nên chú trọng vào sức khỏe tinh thần, cho mình cơ hội được trò chuyện với những người xung quanh, giảm bớt những cái áp lực công việc hàng ngày, rèn luyện sức khỏe thể chất phù hợp. Khi mình có sức khỏe thể chất tốt thì mình mới có sức khỏe tinh thần phù hợp. Dành cho bản thân vài phút thở sâu, một buổi chiều đi bộ giữa thiên nhiên hay trò chuyện cùng người thân cũng đủ để giúp tâm trí được nạp lại năng lượng”.
Thạc sĩ Phạm Quyền – Trường ĐH Gia Định chia sẻ: “Khi trải qua những cái biến cố, khó khăn trong cuộc đời thì nên có những người đồng hành. Nếu như không giải quyết được những tình trạng thì có thể tìm đến những cơ sở thăm khám về tâm lý hay là tâm thần chính thống, có chứng chỉ hành nghề để tiến hành điều trị”.
Trong cuộc sống, mỗi người đều phải đối mặt với những áp lực khác nhau, nhất là trong công việc. Nếu cứ ôm hết mọi gánh nặng trong lòng, chúng ta rất dễ rơi vào trạng thái mệt mỏi, căng thẳng và kiệt sức. Vì thế, học cách chia sẻ áp lực là điều vô cùng quan trọng. Khi chúng ta dám nói ra, dám tìm đến người thân, bạn bè hay những người sẵn sàng lắng nghe, gánh nặng tinh thần ấy sẽ nhẹ đi rất nhiều. Một lời an ủi, động viên hay đơn giản chỉ là sự im lặng, cảm thông cũng có thể trở thành liều thuốc giúp chúng ta cân bằng lại. Sự sẻ chia không làm chúng ta yếu đuối mà ngược lại nó khiến chúng ta mạnh mẽ hơn vì biết rằng mình không đơn độc trong hành trình vượt qua khó khăn.
Clip: Chia sẻ áp lực trong công việc: https://www.youtube.com/watch?v=rERvMXc-xDQ
Không nên lạm dụng ‘trợ lý ảo’ trong việc nuôi dạy con
Trong thời đại công nghệ, trợ lý ảo từ các ứng dụng AI ngày càng trở thành người bạn đồng hành quen thuộc của nhiều gia đình. Không ít cha mẹ xem đó là cánh tay đắc lực trong việc chăm sóc và dạy dỗ con từ kể chuyện ru ngủ, nhắc lịch học đến gợi ý cách ứng xử, thậm chí phán đoán tâm lý trẻ. Sự hỗ trợ từ công nghệ trong việc nuôi dạy con là điều tốt nhưng khi quá lạm dụng cũng sẽ ảnh hưởng đến nhiều mặt, nhất là sợi dây kết nối thật sự giữa cha mẹ và con cái.
Ngày nay, công nghệ đang dần len vào mọi ngốc ngách của đời sống từ công việc, giải trí cho đến việc nuôi dạy con cái. Nhiều bậc cha mẹ xem trợ lý ảo như người bạn đồng hành đáng tin cậy trong hành trình giáo dục con. Dẫu vậy, không ít người đã sớm nhận ra các hệ lụy khi lạm dụng những trợ lý ảo này.
Chị L.T.H (TP.HCM) cho biết: “Tôi bận việc nên cài cho con cái chế độ học tiếng Anh trên AI. Mới đầu thì con thích thú học lắm, nhưng mà học một thời gian con bị ù lì, không còn nói chuyện với tôi nhiều như trước nữa. Tôi cảm thấy lo lắng lắm”.
Tiến sĩ Nguyễn Nữ Việt Anh – Trưởng Khoa Xã hội học, Trường ĐH KHCH&NV, ĐHQG TP.HCM chia sẻ: “Không phải câu trả lời nào từ AI cũng đúng bởi vì AI là sự tổng hợp của rất nhiều các thể loại thông tin khác nhau để đưa ra câu trả lời cuối cùng. Nhưng câu trả lời đó không có nghĩa là đến từ tất cả các nguồn thông tin chính xác. Điều quan trọng đó là hướng dẫn trẻ trang bị kiến thức để có thể thẩm định lại được thông tin mà AI đưa ra. Cha mẹ phải cố gắng trang bị khả năng kiểm soát con sử dụng AI như thế nào. Đối với giờ nào con học thì cha mẹ đồng hành cùng con trong khoảng thời gian đó”.
Công nghệ là công cụ hỗ trợ tuyệt vời bởi chỉ với vài thao tác chạm, trợ lý ảo có thể giúp trẻ học ngoại ngữ, nghe kể chuyện hay luyện kỹ năng nhận biết. Thế nhưng nếu lạm dụng, đằng sau sự nhanh chóng và tiện lợi ấy là những khoảnh khắc trò chuyện, lắng nghe và gắn kết giữa cha mẹ và con cái dần bị thay thế.
Anh Nguyễn Minh Trung (TP.HCM) chia sẻ: “Tôi là dân IT, từ khi có những ứng dụng AI áp dụng trong học tập thì con tôi phát triển nhanh hơn và đặc biệt giảm áp lực cho ba mẹ rất nhiều”.
Tiến sĩ Nguyễn Thị Thúy – chuyên gia tâm lý đưa ra lời khuyên: “Khi chúng ta phụ thuộc vào công nghệ thì chúng ta đang vô tình đánh mất cái kết nối thực sự với con. Cụ thể nhất là mất mất cái kết nối cảm xúc. Đứa trẻ nó mất đi cơ hội nói chuyện, tương tác, chơi đùa cùng bố mẹ. Và đặc biệt nguy hiểm là trẻ sẽ lệ thuộc vào công nghệ là một hệ quả tất yếu và trẻ sẽ không còn hứng thú với những hoạt động ngoài trời, hoạt động thể thao, hoạt động đọc sách hay là học tập. Một cái hậu quả nữa mà chúng tôi nhìn thấy đó là khi mà chính cha mẹ cũng bị phụ thuộc vào các trợ lý ảo. Khi mà chính họ thiếu tiếp xúc, tìm hiểu, quan sát con mỗi ngày mà chỉ lệ thuộc vào những lời khuyên trên mạng thì đó là điều có thể không phù hợp với bản thân đứa trẻ, không phù hợp hoàn cảnh gia đình, tính cách nên họ sẽ mắc nhiều những cái lỗi trong việc dạy con. Một thời gian dài họ mới nhận ra và vì thế họ sẽ bế tắc trong việc dạy con”.
Tiến sĩ phân tích, khi tiếp xúc với công nghệ một thời gian dài mà không có sự đồng hành từ cha mẹ, đứa trẻ vẫn học, vẫn vui nhưng nụ cười ấy không còn hướng về cha mẹ mà hướng về một giọng nói phát ra từ chiếc loa của các thiết bị điện tử. Có những câu hỏi lẽ ra con cần ánh mắt khích lệ của người thân lại được trả lời bằng giọng nói được lập trình sẵn. Và khi công nghệ trở thành người bạn thân nhất của con, rất có thể cha mẹ đang dần trở thành người ngoài cuộc.
Việc đầu tiên cần làm đó là cha mẹ cần phải có một giới hạn thời gian nhất định cho con dùng công nghệ. Ví dụ mỗi ngày một đứa trẻ dưới 6 tuổi, chỉ khuyến khích dùng tối đa là khoảng 30 phút. Cha mẹ có thể đồng hành cùng con xem các chương trình hay, tìm kiếm những thông tin hay với trẻ và trao đổi, hỏi đáp với trẻ thì cha mẹ vừa trang bị thêm kiến thức cho con, vừa có cơ hội tìm hiểu con, lại vừa có cơ hội chia sẻ kiến thức của cha mẹ, kinh nghiệm sống của cha mẹ.
Việc thứ hai đó là chính cha mẹ cũng phải dành thời gian tương tác thực sự với con mình. Muốn dạy con phải hiểu con, mà hiểu con thì phải bằng cách là quan sát con, chơi với con, nói chuyện với con, cười đùa với con thì mới hiểu tâm tính đứa trẻ, cảm xúc của đứa trẻ, vấn đề tâm lý của đứa trẻ thì lúc đó cha mẹ mới có giải pháp phù hợp với trẻ.
Trợ lý ảo có thể hỗ trợ nhưng không thể nuôi dưỡng cảm xúc của con người. Trẻ em không chỉ cần tri thức mà cần sự hiện diện và quan tâm thật. Một chiếc máy có thể đọc sách hay hơn cha mẹ nhưng không thể thay thế ánh nhìn yêu thương. Một ứng dụng có thể trả lời hàng ngàn câu hỏi nhưng không thể dạy con cách quan tâm chân thành và cảm nhận những giá trị trong cuộc sống. Công nghệ chỉ thực sự ý nghĩa khi nó giúp gia đình xích lại gần nhau hơn chứ không phải khiến mỗi người sống trong thế giới riêng của mình.
Clip Không nên lạm dụng ‘trợ lý ảo’ trong việc nuôi dạy con: https://www.youtube.com/watch?v=8UDVXShWYRg
Dạy trẻ tôn trọng người khác
Trong hành trình nuôi dạy con cái, cha mẹ nào cũng mong con mình trở thành người lịch sự, tử tế và được mọi người yêu mến. Một trong những giá trị quan trọng cần được nuôi dưỡng từ nhỏ chính là sự tôn trọng người khác – tôn trọng từ những người thân trong gia đình cho đến thầy cô, bạn bè và cả những người không quen biết.
Tôn trọng người khác không phải là điều có thể tự nhiên hình thành mà cần được rèn luyện từng ngày qua những hành vi đơn giản như biết chào hỏi, biết lắng nghe khi người khác nói, không chen lấn xô đẩy, biết xếp hàng, không ngắt lời, không trêu chọc bạn bè. Đây là những hành động nhỏ nhưng mang ý nghĩa lớn, thể hiện thái độ tôn trọng và biết quan tâm đến cảm xúc của người khác. Nếu trẻ được giáo dục đúng đắn, sự tôn trọng sẽ trở thành thói quen tự nhiên khi trưởng thành.
Tiến sĩ Nguyễn Thị Vân – Chuyên gia tâm lý cho rằng, quan trọng nhất đối với trẻ đó chính là tình yêu thương và sự hướng dẫn của cha mẹ. Bởi vì, sự gắn bó của đứa trẻ trong những năm đầu đời là với người chăm sóc chính, đặc biệt là người mẹ. Việc đứa trẻ hình thành nên sự tôn trọng, sự trân trọng hay lòng biết ơn người khác hay không là do giáo dục gia đình; do cha mẹ, ông bà, người thân hỗ trợ đứa trẻ.
Và một điều nữa là uy tín của người lớn trong gia đình thực sự rất quan trọng. Ví dụ, cha mẹ luôn dạy con rằng: “Con phải tôn trọng người này, người kia, con phải tôn trọng thầy cô”, nhưng chính cha mẹ lại không làm điều đó. Dù chúng ta có dạy trẻ hay thầy cô có dạy đi chăng nữa, nhưng bản thân những người đang dạy trẻ mà không có uy tín, không làm mẫu, không làm gương được cho trẻ, thì đương nhiên đứa trẻ cũng sẽ không có được sự trân trọng và tôn trọng người khác. Vậy cho nên, ở bất kỳ nơi đâu, bất kỳ khi nào, người lớn luôn luôn phải là những hình mẫu chuẩn mực.
Theo các chuyên gia, việc dạy trẻ tôn trọng người khác không phải chỉ nói suông mà cần phải có những tình huống cụ thể trong sinh hoạt hằng ngày để trẻ được quan sát, trải nghiệm và rút ra bài học cho mình. Cha mẹ cần kiên nhẫn và làm gương cho trẻ qua từng hành vi, lời nói và cách đối xử với người xung quanh. Việc tạo ra những cơ hội cho trẻ thực hành sẽ giúp trẻ hiểu rằng sự tôn trọng không phải là điều ép buộc mà là điều tự nhiên cần có trong mọi mối quan hệ.
Chị Nguyễn Thị Lan (TP.HCM) chia sẻ: “Tôi luôn nhắc nhở con, mỗi khi ở nhà hay ra ngoài đường cũng phải lễ phép và tôn trọng người lớn. Ví dụ, làm sai thì phải biết xin lỗi bạn bè; gặp người lớn thì phải chào hỏi, cúi đầu, dạ thưa. Mới đầu thì con làm theo giống như hay bị nhắc nhở, nhưng sau này dần dần thành thói quen, tôi thấy tôi cũng mừng”.
Anh N.N.T (TP.HCM) chia sẻ: “Tôi thường chơi các trò chơi nhóm cùng con và dạy con cách chờ đợi, đợi đến lượt mình chơi. Con tôi đôi khi cũng tranh giành. Tôi mới dừng cuộc chơi lại và dạy con là phải lắng nghe, phải tôn trọng người chơi và tôn trọng luật chơi. Sau này tôi thấy con tôi bắt đầu khi chơi với bạn thì biết nhường nhịn và biết chờ đến lượt chơi của mình”.
Trong thời đại công nghệ phát triển mạnh mẽ, trẻ em ngày nay không chỉ giao tiếp ngoài đời thật mà còn tiếp xúc và tương tác thường xuyên qua các nền tảng mạng xã hội. Tuy nhiên, không ít trẻ bị ảnh hưởng bởi những hành vi thiếu văn hóa, bắt chước cách nói chuyện vô lễ, thậm chí công kích người khác qua màn hình. Vì vậy, việc dạy trẻ tôn trọng người khác trong không gian mạng cũng quan trọng không kém ngoài đời thật, bởi hành vi trên mạng có thể gây tổn thương nghiêm trọng dù không gặp mặt trực tiếp.
Thạc sĩ Nguyễn Thị Ngọc Vui – Chuyên gia tâm lý đưa ra lời khuyên: “Để tránh việc con bị ảnh hưởng bởi mạng xã hội, chính cha mẹ sẽ là người đồng hành cùng với con ở trong từng đường link, từng trang YouTube mà con sẽ xem. Khi ba mẹ cùng đồng hành, phản ứng của cha mẹ đối với mạng xã hội cũng sẽ giúp cho con rất nhiều: “Chú này nói như thế này chưa phù hợp rồi. Ba nghĩ là chú này nói phù hợp với mọi người, nhưng nếu với người lớn tuổi thì chú này đã nói không đúng rồi”,… Tức là cha mẹ cho con những cái nhận định, bởi vì đứa trẻ, đặc biệt là những đứa trẻ trước 7 tuổi, gần như những lời của người lớn nói, đứa trẻ sẽ hoàn toàn tin tưởng đó là sự thật. Mà nếu người đó là cha mẹ của mình nữa thì đứa trẻ lại càng có thêm nền tảng chắc chắn”.
Khi con xem YouTube, ngày nay sẽ có nhiều phần mềm, nhiều cách khác nhau để quản lý những khoảng thời gian mà cha mẹ không thể ở bên, để tránh trường hợp con có thể vào những trang không phù hợp với độ tuổi của mình. Để trẻ hình thành thói quen tôn trọng người khác, cha mẹ không nên chỉ dừng lại ở việc dạy trẻ lý thuyết mà cần là người đầu tiên thực hành sự tôn trọng trong gia đình: Tôn trọng con, tôn trọng ông bà, tôn trọng bạn đời. Trẻ học từ những gì trẻ thấy. Khi trẻ được sống trong môi trường đề cao sự tôn trọng, trẻ sẽ tự nhiên phát triển thái độ tích cực, biết quan tâm, biết lắng nghe và cư xử đúng mực với mọi người xung quanh.
Clip Dạy trẻ tôn trọng người khác: https://www.youtube.com/watch?v=IE3mUOmYgnI
Câu Chuyện Cuộc Sống là chương trình có thời lượng 7-9 phút khai thác thông tin đa chiều, khách quan về các vấn đề đời sống xã hội đang được công chúng quan tâm. Bằng những cuộc đối thoại ngắn kết hợp video dàn dựng, phóng sự phản ánh, Câu Chuyện Cuộc Sống làm khơi gợi lên những chủ đề đang được xã hội quan tâm như: đạo đức gia đình, trách nhiệm với xã hội, pháp luật, pháp lý, văn hóa, an toàn sống của những cá nhân, tập thể điển hình,…
Bên cạnh đó, Câu Chuyện Cuộc Sống còn chia sẻ những ý kiến phân tích, đánh giá từ các chuyên gia, những suy ngẫm, trăn trở về các sự kiện, vấn đề trong xã hội đã, đang và sẽ diễn ra. Đồng thời, chương trình còn tạo nên kênh thông tin phản biện, định hướng dư luận xã hội, mang đến những kỳ vọng về sự tốt đẹp, an lành và hướng thiện.
Câu Chuyện Cuộc Sống phát sóng vào lúc 19:50 Thứ Ba, Thứ Năm và Thứ Sáu hàng tuần trên kênh THVL1. Chương trình do Báo và phát thanh, truyền hình Vĩnh Long phối hợp Jet Studio thực hiện.
Gia Huy (Theo TTV)
