Trong hai ngày 22 và 23 tháng 8 năm 2025, UBND Thành phố Hồ Chí Minh phối hợp cùng Bộ Ngoại giao tổ chức chuỗi hoạt động kỷ niệm 80 năm thành lập ngành Ngoại giao Việt Nam (28/8/1945 – 28/8/2025) và 50 năm ngày thành lập Sở Ngoại vụ TP.HCM (1975 – 2025). Đây không chỉ là dịp tri ân các thế hệ làm công tác đối ngoại, mà còn là dấu mốc quan trọng định vị lại vai trò của ngoại giao địa phương trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng.
Chuỗi hoạt động kỷ niệm 80 năm thành lập ngành Ngoại giao Việt Nam (28/8/1945 – 28/8/2025) và 50 năm ngày thành lập Sở Ngoại vụ TP.HCM (1975 – 2025) sẽ gồm nhiều sự kiện trọng thể diễn ra như lễ dâng hoa tại Tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh, triển lãm chuyên đề “80 năm Ngoại giao Việt Nam: Vinh dự và Tự hào”, lễ kỷ niệm tại Nhà hát Thành phố, hội thảo đối thoại chính sách về hợp tác địa phương và hoạt động đi bộ hữu nghị.
Trải qua 50 năm hình thành và phát triển, Sở Ngoại vụ TP.HCM là đơn vị duy nhất cả nước đảm nhiệm “chức năng kép”, vừa là cơ quan đại diện của Bộ Ngoại giao tại khu vực phía Nam, vừa là cơ quan chuyên trách của Thành phố trong triển khai đối ngoại phục vụ phát triển kinh tế – xã hội. Trong suốt hành trình đó, Sở đã không ngừng mở rộng mạng lưới đối tác quốc tế, thúc đẩy hợp tác thực chất, góp phần đưa Thành phố Hồ Chí Minh trở thành điểm đến năng động trong mắt bạn bè thế giới.
Ngay sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, Ban Ngoại vụ Thành phố Sài Gòn – Gia Định được thành lập vào ngày 2 tháng 5 năm 1975. Một năm sau, khi đất nước thống nhất, Sở Ngoại vụ TP.HCM chính thức ra đời. Trong bối cảnh hậu chiến đầy khó khăn, Sở đã hoàn thành nhiều nhiệm vụ quan trọng như tiếp quản trụ sở ngoại giao, quản lý tài sản các phái đoàn quốc tế, hỗ trợ nhân dân Campuchia, đón tiếp các đoàn khách nước ngoài từng ủng hộ Việt Nam trong kháng chiến. Đặc biệt, việc chủ trì thực hiện Chương trình đoàn tụ gia đình và Chương trình con lai không chỉ mang ý nghĩa nhân đạo sâu sắc, mà còn góp phần giải quyết các vấn đề đối ngoại nhạy cảm, mở đường cho sự kết nối lâu dài giữa cộng đồng người Việt ở nước ngoài và quê hương.
Thành phố Hồ Chí Minh là nơi khởi nguồn cho nhiều sáng kiến mang tính đột phá trong tiến trình bình thường hóa quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ. Chỉ một tháng sau khi Mỹ tuyên bố dỡ bỏ cấm vận thương mại vào tháng 2 năm 1994, Hiệp hội Thương mại Hoa Kỳ tại Việt Nam (AmCham) và Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright, tiền thân của Đại học Fulbright Việt Nam đã chính thức ra đời tại TP.HCM với sự hỗ trợ tích cực từ Sở Ngoại vụ. Đặc biệt, ngày 10 tháng 4 năm 1995, Thành phố thiết lập quan hệ hợp tác với Thành phố San Francisco, mở ra chương mới cho hợp tác địa phương song phương, ba tháng trước khi quan hệ ngoại giao giữa hai quốc gia được chính thức nối lại.
Sau gần nửa thế kỷ, Sở Ngoại vụ đã tham mưu Thành phố thiết lập quan hệ kết nghĩa với 59 địa phương trên toàn cầu và trở thành thành viên tích cực của nhiều mạng lưới quốc tế như CityNet, C40, LUCI và World Cities Summit. Trong đại dịch COVID-19, khi Thành phố trở thành tâm dịch của cả nước, chính sách thông tin minh bạch và đối thoại chủ động của Sở đã góp phần xây dựng lòng tin giữa chính quyền và cộng đồng quốc tế, bảo đảm hiệu quả các chương trình hỗ trợ và viện trợ nhân đạo.
Không chỉ hoạt động trong phạm vi địa bàn TP.HCM, Sở Ngoại vụ còn là đầu mối hỗ trợ công tác đối ngoại cho các tỉnh thành phía Nam từ Đà Nẵng trở vào. Công tác lãnh sự, phối hợp an ninh cho cơ quan ngoại giao nước ngoài, tổ chức các chuyến thăm và sự kiện quốc tế đều được Sở thực hiện với tinh thần chuyên nghiệp, tận tâm và trách nhiệm. Năm 2023, một dấu mốc đáng chú ý đã được thiết lập khi TP.HCM và Bộ Ngoại giao ký kết Quy chế phối hợp quản lý hoạt động Sở Ngoại vụ, lần đầu tiên một văn bản phối hợp được ký giữa Ban Cán sự Đảng Bộ Ngoại giao và Thành ủy một địa phương.
Trong bối cảnh định hình “TP.HCM mới” với quy mô hơn 6.770 km², dân số trên 14 triệu người, được hợp nhất từ TP.HCM hiện hữu và hai tỉnh Bình Dương, Bà Rịa – Vũng Tàu, Thành phố đặt mục tiêu trở thành siêu đô thị quốc tế hàng đầu Đông Nam Á. Công tác đối ngoại được xác định là một trong những trụ cột chiến lược trong quá trình hiện thực hóa tầm nhìn này. Sau khi mở rộng, số lượng địa phương có quan hệ kết nghĩa với TP.HCM dự kiến sẽ tăng lên 86, tạo thành một mạng lưới đối tác toàn cầu bao phủ năm châu lục. Đây là nguồn lực quý giá để Thành phố thúc đẩy đầu tư, tiếp cận công nghệ, chia sẻ kinh nghiệm quản lý đô thị, phát triển kinh tế xanh, cảng biển – logistics và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.
Định hướng giai đoạn tới, Sở Ngoại vụ sẽ tập trung quán triệt và triển khai hiệu quả Nghị quyết 59-NQ/TW của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới. Chiến lược đối ngoại của Thành phố sẽ được cập nhật theo hướng chuyển từ quan hệ hữu nghị thuần túy sang hợp tác thiết thực, có chiều sâu, đồng thời đẩy mạnh các chương trình đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển trí tuệ nhân tạo và mở rộng kết nối với các trung tâm công nghệ, viện nghiên cứu, trường đại học uy tín trên thế giới. Song song với đó, công tác đào tạo đội ngũ cán bộ đối ngoại cũng được chú trọng, với mục tiêu hình thành thế hệ nhân sự có tư duy toàn cầu, kỹ năng số, ngoại ngữ tốt và khả năng thích ứng với môi trường làm việc quốc tế.
Nhìn lại hành trình 50 năm, Sở Ngoại vụ TP.HCM không chỉ là nhân chứng lịch sử, mà còn là lực lượng nòng cốt trong việc khẳng định vai trò đối ngoại của Thành phố trên trường quốc tế. Những đóng góp thầm lặng của các thế hệ cán bộ ngoại giao đã làm nên hình ảnh TP.HCM năng động, cởi mở, thân thiện và sẵn sàng hội nhập, đúng như tinh thần ngoại giao của Việt Nam trong suốt 80 năm qua: vì hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững.
Thanh Trúc
