“Mưa đỏ” thành công bởi nó được tiến hành một cách rất chuyên nghiệp ngay từ khi tạo nên những dàn cảnh của chiến tranh. Lịch sử được các nhà làm phim tôn trọng, nâng niu.
Dựa theo kịch bản Mưa đỏ của nhà văn Chu Lai, phim điện ảnh Mưa đỏ được khai triển bởi các nhà làm phim Điện ảnh Quân đội nhân dân.
Phim trình chiếu lần đầu tiên tối 18/8, tại Trung tâm chiếu phim quốc gia, kéo dài đúng 2 tiếng. 2 tiếng khán giả chật cứng phòng chiếu phải nghẹt thở vì nhiều trường đoạn chiến tranh 81 ngày đêm trên Thành cổ Quảng Trị đã được các nhà làm phim tái hiện lại một cách rất công phu.
Đã lâu rồi, tôi mới được thưởng thức một bộ phim nội địa về chiến tranh hoành tráng, kỳ phu như vậy. Là một cựu binh tham gia chiến cuộc 11 năm, đánh 2 chiến dịch phía Bắc, 4 chiến dịch phía Nam. Từng là lính 12,7 li giáp trận đánh cận chiến bên Lào, vậy mà tôi vẫn không nén được xúc động khi cuộc chiến được điện ảnh tái hiện lại rất chân thực, không né tránh đau thương và mất mát.
Nâng niu lịch sử
Mưa đỏ thành công bởi nó được tiến hành một cách rất chuyên nghiệp ngay từ khi tạo nên những dàn cảnh của chiến tranh. Những người lính từng tham gia chiến tranh nhận ra nhiều khung cảnh đã xảy ra được dàn dựng y như sự thật. Sự phối hợp rất ăn ý từ phục trang, dàn cảnh, đạo cụ với âm thanh, âm nhạc đã tạo ra những thước phim mang lại hiệu ứng hiệu quả khủng khiếp. Lịch sử được các nhà làm phim tôn trọng, nâng niu một cách vô cùng thận trọng. Đây là một điểm rất đáng trân trọng với dự án Mưa đỏ.
Điện ảnh Việt Nam trong 20 năm gần đây từ khâu kịch bản đến khi dựng phim ít chú ý đến việc tạo dựng tính cách nhân vật, xây dựng hệ thống nhân vật có “khuôn mặt” gây ấn tượng hầu như bị coi nhẹ. Mưa đỏ không dẫm vào vệt đi yếu kém ấy. Hệ thống nhân vật của phim từ phản diện đến chính diện, từ cô Hồng chèo đò, y tá đến tiểu đội tân binh cho tới các nhân vật binh sĩ Việt Nam Cộng hòa đã tạo ra điểm nhấn. Tính cách của nhân vật, từ lời thoại đến hành động hiện rõ ra họ là người có tính cách mạnh, tạo nên sự hấp dẫn, ấn tượng khó thể phai nhoà. Đó chính là linh hồn của những trường đoạn điện ảnh.
Mưa đỏ có một ưu điểm vượt trội cần nhắc đến là sự khách quan công bằng khi nhắc đến lịch sử. Bộ phim do cốt truyện yêu cầu không chỉ nói về quân ta. Do tính tài liệu gắn với lịch sử cần nêu ra, bộ phim phản ánh một hệ thống nhân vật phía địch – phía đối phương. Các nhà làm phim đã thật công bằng. Không phải các chiến binh ngu ngơ, tàn tạ. Họ là những người Việt, hình thể rất đẹp, trái tim và khối óc cũng không thường.
Đây là một nét thực sự chú ý khi làm phim về chiến tranh Việt Nam, để bảo đảm tính chân thực khách quan. Cũng chính vì điều khách quan này, chiến thắng của các trận đánh càng trở nên giá trị hơn. Đó là một giá trị thẩm mỹ cần tôn trọng.
Chi tiết ứa lệ
Mưa đỏ có sự dẫn dắt đậm cái tình của một nữ du kích mật với một chiến sĩ quân giải phóng người Hà Nội. Mối tình có lớp lang, dẫn dắt từ thấp đến cao nảy sinh ra trong chết chóc, đau thương khủng khiếp làm phim có thêm giá trị nhân văn cao cả. Nó thật người khi bàn tới cuộc chiến ở Việt Nam, phản ảnh rõ ra tâm hồn con người Việt Nam. Nhiều chi tiết về tình yêu này dựng lại rất xúc động và hợp lý, không chỉ làm phim mềm đi, không khô cứng, thậm chí ứa lệ.
Có những chi tiết như cái khăn rằn mang tính ẩn dụ xuất sắc. Các nhà làm phim thật tài tình khi sử dụng motip chiếc khăn rằn xuyên suốt từ đầu đến cuối phim. Tôi ứa nước mắt khi chiếc khăn rằn Nam Bộ bị xé đôi bên xác hai người lính kiêu dũng của hai phía. Thật tàn nhẫn và bi thương.
Tính ước lệ của cách sử dụng chi tiết này cũng như vài chi tiết khác được các nhà làm phim quân đội sử dụng một cách điệu nghệ, không chỉ có giá trị nghệ thuật điện ảnh mà sự ẩn dụ sâu sắc của nó giúp hiểu thêm về tâm hồn thời đại của người Việt.
Đây là một dấu son khá nổi bật mà các nhà làm phim quân đội, góp phần làm nên thành công lớn lao khi phim đụng đến chiến tranh, đến bắn và giết, vẫn giữ lại linh hồn bất tử của trái tim Việt Nam.
Khẳng định giá trị hòa bình
Năm 1972 là thời gian mà Mưa đỏ lấy làm mốc tái hiện. Đó là cuộc chiến đẫm máu nhất trong những năm cuối cùng của cuộc chiến tranh Việt Nam và các hình ảnh với nhiều chi tiết phim đã nêu bật được khí tiết anh hùng của những người lính phía Bắc. Thực ra ở chiến tranh không có những anh hùng được mặc định. Những hoàn cảnh éo le của cuộc chiến mà con người phải tham gia trong tình đồng đội, sự yêu thương lẫn nhau giữa họ với nhiệm vụ cao cả mà họ nhận lĩnh trách nhiệm đã tạo ra hành động và phẩm chất anh hùng.
Mưa đỏ làm tôi nhớ lại bộ phim kinh điển của điện ảnh Xô viết – Bài ca người lính. Ở Mưa đỏ khá nhiều chi tiết được dựng đẩy gần như hoàn cảnh của anh lính Nga trong điện ảnh xa xăm. Các chiến sĩ giữa Thành cổ Quảng Trị làm người xem khi nhận thức lại chiến tranh, già dặn như tôi phải quệt nước mắt.
Dấu mốc Mưa đỏ dựng lại như nói trên thật quan trọng, vì như lịch sử cả phía Mỹ và phía Việt Nam đều ghi khắc, đó là dấu son phần nào quyết định cho sự thành công của hội đàm hoà bình ở Pháp. Những hình ảnh dù không nhiều ở hội nghị Paris đủ để nhắc cho con cháu hậu sinh thấy rằng mọi sự hy sinh mất mát của hàng ngàn binh sĩ ở Quảng Trị chẳng hề vô lý và vô nghĩa.
Mưa đỏ thật là một bộ phim đáng xem. Những thước phim cuối ghi lại hình ảnh hai bà mẹ ở hai phía đến viếng con cái họ trên bờ sông Thạch Hãn thật buồn. Sự khép lại ẩn ý này là cái nhìn rộng mở, vị tha của con người hôm nay về chiến tranh. Chính vì cách nhìn này, bộ phim khi nhắc lại cuộc chiến đẫm máu có giá trị nhân văn sâu sắc. Nó nhắc tới kín đáo tinh thần hòa hợp dân tộc, khép lại một quá khứ buồn đau mà chung tay xây dựng non sông đất nước cho hòa bình và độc lập, thống nhất hôm nay.
Với vài giá trị trên, Mưa đỏ là sản phẩm điện ảnh xuất sắc, thêm một lần khẳng định những giá trị của hòa bình. Đó là bộ phim mà khi khép lại không thấy hận thù, chỉ dậy lên trong lòng niềm chua xót, đau đớn về cuộc chiến tàn nhẫn, khủng khiếp mà trong đó con người vẫn có những giá trị mãi mãi trường tồn.
