Tại Trường Đại học Trà Vinh, có một người thầy đang ngày ngày truyền cảm hứng văn hóa Khmer Nam Bộ cho thế hệ trẻ bằng tất cả tình yêu, tâm huyết và tài năng của mình. Đó là Tiến sĩ Sơn Cao Thắng, Phó Trưởng khoa Ngôn ngữ, Văn hóa, Nghệ thuật Khmer Nam bộ.
Người thầy Khmer, Tiến sĩ Sơn Cao Thắng không chỉ là giảng viên mà còn là nghệ sĩ, nhà nghiên cứu, người sáng tạo và người truyền lửa đam mê nghệ thuật dân tộc Khmer.
Sinh ra trong gia đình có truyền thống văn hóa nghệ thuật tại xã Châu Thành, tỉnh Vĩnh Long (trước đây thuộc xã Đa Lộc, huyện Châu Thành, tỉnh Trà Vinh cũ) từ nhỏ Sơn Cao Thắng đã được nuôi dưỡng trong không gian đậm chất Khmer. Ông bà nội là bầu gánh hát Dù-kê, cha là A-char dạy chữ Khmer tại chùa, đồng thời là nghệ nhân mộc và biểu diễn nhiều loại nhạc cụ truyền thống. Mẹ anh có chất giọng ngọt ngào, thuộc nhiều bài dân ca Khmer. Những lời ru của mẹ, tiếng nhạc cụ của cha đã sớm gieo vào lòng người con út trong gia đình ấy tình yêu nghệ thuật Khmer.
Tiến sĩ Sơn Cao Thắng chia sẻ: “Lớn lên trong gia đình có yêu thích nghệ thuật, trong nhà có nhiều nhạc cụ truyền thống nên từ nhỏ đã yêu thích nghệ thuật rồi. Đến khi học hết lớp 12, ngay lúc Đại học Trà Vinh mở Khoa Văn hóa, ngôn ngữ Khmer ba mẹ cho là đây là cơ hội tốt, phù hợp với sở trường nên đã khuyến khích mình theo học”.
Sau khi tốt nghiệp ngành Văn hóa học tại Trường Đại học Trà Vinh năm 2011, anh được giữ lại công tác tại trường. Với quyết tâm nâng cao tri thức, anh tiếp tục học lên Tiến sĩ và bảo vệ thành công luận án “Múa Khmer Nam Bộ: truyền thống và biến đổi” vào năm 2023. Hiện nay, anh đảm nhiệm vai trò Phó Trưởng khoa, trực tiếp giảng dạy các học phần lý luận và thực hành về múa Khmer cho sinh viên các ngành Biểu diễn nhạc cụ truyền thống và Âm nhạc học.
Không chỉ giảng dạy trong giảng đường, thầy Thắng còn tham gia sinh hoạt và hướng dẫn múa cho thành viên Câu lạc bộ văn hóa – nghệ thuật Khmer Nam bộ, học sinh các trường dân tộc nội trú, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Trung tâm sinh hoạt thanh thiếu nhi tỉnh Vĩnh Long, cộng đồng tại các chùa Phật giáo Nam tông Khmer và cả công nhân, viên chức có nhu cầu học múa vào buổi tối hoặc cuối tuần. Em Sơn Thái Ngọc, sinh viên năm cuối ngành Biểu diễn nhạc cụ truyền thống cho biết, lúc mới vào học, em chưa gì nhiều về nhạc truyền thống. Nhưng thầy Thắng hướng dẫn từng động tác một nên em càng ngày càng yêu thích và tự tin hơn.
“Ngoài giảng dạy thầy Thắng còn động viên tinh thần, tạo mọi điều kiện để chúng em được tiếp cận, biểu diễn thực tế; chúng em được tham gia nhiều sự kiện quan trọng ở nhiều tỉnh thành, được đến biểu diễn ở thủ đô Hà Nội”, em Sơn Thái Ngọc chia sẻ.
Không chỉ là người truyền cảm hứng, thầy còn là nhà sáng tạo. Năm 2016, sau khi thực hiện thành công đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường về chế tác mão, mặt nạ múa cổ điển Khmer, thầy đã hướng dẫn học trò tham gia cuộc thi khởi nghiệp sinh viên và đạt giải Nhất cấp tỉnh. Từ đó, cơ sở chế tác sản phẩm nghệ thuật Khmer ra đời, vừa phục vụ biểu diễn, vừa tạo ra các sản phẩm lưu niệm như mô hình chùa, ghe Ngo, mặt nạ mini… góp phần quảng bá văn hóa Khmer Nam bộ.
Qua 14 năm công tác, Tiến sĩ Sơn Cao Thắng đã có hơn 20 bài tham luận, 8 bài báo khoa học, chủ nhiệm 2 đề tài cấp trường, tham gia 1 đề tài cấp Bộ, thực hiện 2 dự án phi chính phủ, xuất bản 1 sách chuyên khảo, sáng tác và dàn dựng 3 kịch bản sân khấu Dù-kê, 43 bài thơ, 6 tác phẩm nghệ thuật tạo hình và biên đạo 26 tác phẩm múa Khmer. Nhiều năm liền, thầy dẫn dắt đội văn nghệ Khmer của Trường Đại học Trà Vinh biểu diễn tại Ấn Độ, nhận được giấy chứng nhận của Đại học Calcutta và Thống đốc bang Chhattisgarh.
Thầy Sơn Cao Thắng chia sẻ: “Dù là một giảng viên của Đại học Trà Vinh nhưng mỗi dịp được tham gia sự kiện quan trọng tôi luôn tranh thủ giao lưu, phổ biến văn hóa, nghệ thuật Khmer Nam bộ. Chẳng hạn như khi đến Hà Nội tôi luôn tìm cách liên hệ với Đại sư quán các nước có ảnh hưởng văn hóa Ấn Độ để giao lưu văn hóa. Ngoài ra tôi luôn có bài tham luận sâu về văn hóa Khmer”.
Hiện nay, Khoa Ngôn ngữ – Văn hóa – Nghệ thuật Khmer Nam bộ, Đại học Trà Vinh đang thực hiện nhiệm vụ trọng điểm quốc gia về đào tạo nhân lực ngành Văn hóa Khmer Nam bộ, với các bậc đào tạo từ cử nhân đến tiến sĩ. Đây là nơi phát hiện, ươm mầm tài năng trẻ, tiếp bước thế hệ đi trước giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer.
Với trái tim yêu nghệ thuật, đôi tay sáng tạo và tinh thần cống hiến không ngừng nghỉ, Tiến sĩ Sơn Cao Thắng đang từng ngày “giữ lửa” cho nghệ thuật Khmer Nam bộ – không chỉ trong giảng đường, mà còn trong lòng người dân, cộng đồng và bạn bè quốc tế.
