Sau thời gian im ắng, chỉ tham gia các hội thảo liên quan tới lĩnh vực sân khấu, NSND Lan Hương “Em bé Hà Nội” gây bất ngờ cho công chúng khi trở thành tác giả viết kịch bản.
Viết không phải tìm lại ánh hào quang
Lan Hương bước vào điện ảnh khi mới 10 tuổi với vai Ngọc Hà trong Em bé Hà Nội – bộ phim kinh điển của đạo diễn Hải Ninh. Hình ảnh cô bé Ngọc Hà với đôi mắt trong veo giữa khói bom Hà Nội trở thành biểu tượng của điện ảnh Việt Nam thời chiến.
Ít ai biết đạo diễn Hải Ninh đã mất nhiều tháng đi khắp các câu lạc bộ thiếu nhi tìm kiếm diễn viên và mẹ Lan Hương từng phản đối vì lo con còn nhỏ. Phải đến khi bác sĩ Trần Duy Hưng khi đó là Chủ tịch UBND Thành phố Hà Nội viết thư tay gửi gia đình, Lan Hương mới được phép tham gia bộ phim.
Kể từ đó, nghệ thuật trở thành định mệnh với chị. Ở tuổi 15, Lan Hương thi đỗ khóa 1 lớp diễn viên Nhà hát Tuổi Trẻ, cùng lứa với Chí Trung, Lê Khanh, Minh Hằng, Anh Tú… Và suốt hơn nửa thế kỷ sau đó, chị miệt mài cống hiến cho sân khấu, điện ảnh, truyền hình.
Lan Hương góp mặt trong hàng loạt tác phẩm nổi tiếng như: Mối tình đầu, Đêm cuối năm, Những người sống bên tôi, Thái sư Trần Thủ Độ, Sống chung với mẹ chồng… Trên sân khấu, chị là một trong những người tiên phong thử nghiệm kịch hình thể – thể loại khó và mới mẻ ở Việt Nam.
Năm 2004, chị chuyển sang lĩnh vực đạo diễn và giảng dạy tại Trường Đại học Sân khấu – Điện ảnh Hà Nội, rồi nghỉ hưu vào năm 2022 sau 10 năm đứng lớp. Nhưng nghỉ hưu không đồng nghĩa với dừng lại.
Sau nhiều năm rời xa ánh đèn sân khấu, NSND Lan Hương trở lại trong một vai trò khiến giới nghệ thuật bất ngờ: tác giả kịch bản sân khấu.
Thường xuyên xuất hiện ở các hội thảo liên quan tới sân khấu, gần nhất là hội thảo ở Bắc Ninh, NSND Lan Hương chia sẻ với PV VietNamNet, ở tuổi ngoài 60, chị không thể ngồi yên nghỉ ngơi mà chọn cầm bút để tiếp tục một cuộc chơi đòi hỏi sự đắm say và bền bỉ – viết để giữ lửa nghề.
Nghệ sĩ kể đã hoàn thành bản thảo Đào Liễu – đứa con tinh thần mà chị ấp ủ, nghiên cứu và hoàn thiện suốt 4 năm. Tác phẩm lấy bối cảnh cuối thế kỷ XIX – thời phong trào Cần Vương sục sôi, cũng là thời giới cầm ca bị xem thường. Qua nhân vật chính Trầm Hương – một đào hát tài sắc nhưng chịu nhiều định kiến và đày đọa, NSND Lan Hương muốn gửi gắm một thông điệp đầy ám ảnh: “Nghệ thuật là ánh sáng nhưng người nghệ sĩ nhiều khi phải cháy trong bóng tối của định kiến và quyền lực để giữ trọn nhân phẩm và tình người”.
“Tôi đã dành nhiều năm đọc, viết và trăn trở để tìm tiếng nói riêng. Qua sự động viên của đồng nghiệp, tôi có thêm niềm tin để tiếp tục viết những kịch bản lịch sử – văn học mà mình ấp ủ. Tôi không viết để tìm lại hào quang mà để giữ lửa nghề. Sân khấu là đời sống thứ hai của tôi và mỗi kịch bản là một hành trình đi tìm sự thật của cảm xúc. Tôi không sợ tuổi già. Tôi chỉ sợ một ngày nào đó mình không còn cảm xúc để viết, để sống cùng nghệ thuật nữa” – NSND Lan Hương chia sẻ.
Nghệ sĩ chia sẻ rất thích tham gia phim nếu có kịch bản phù hợp, đặc biệt là những bộ phim về đề tài chiến tranh, gắn liền với tuổi thơ và khởi đầu sự nghiệp của mình: “Tôi hay nói vui bây giờ phải mời mình đóng phim chiến tranh để biết cảm giác làm phim chiến tranh ở tuổi lên 10 khác gì tuổi 60”.
“Em bé Hà Nội” năm nào giờ đã là một nghệ sĩ gạo cội, chứng kiến biết bao thăng trầm của điện ảnh Việt nhưng trong chị vẫn còn nguyên niềm tin và tình yêu với Tổ quốc, với nghệ thuật.
“Yêu nước – đó là mạch nguồn bền vững của điện ảnh cách mạng Việt Nam. Tình yêu ấy chảy qua bao thế hệ, để chúng ta hôm nay có thể sáng tạo và hội nhập mà vẫn giữ được bản sắc dân tộc”, NSND Lan Hương bày tỏ.
Va chạm, xô bát, xô đũa nhưng rồi đâu lại vào đấy
NSND Lan Hương và đạo diễn Tất Bình kết hôn năm 1988. Khi ấy, cả hai đều đã là những gương mặt quen thuộc của điện ảnh Việt Nam và đã trải qua một lần đò. Hai cá tính mạnh, hai tâm hồn nghệ sĩ tưởng khó hòa hợp nhưng rồi lại gắn bó bền chặt gần 40 năm qua.
Nghệ sĩ cười hiền khi kể về cuộc sống hôn nhân: “Sống với anh Tất Bình từ năm 1988 đến nay, va chạm, xô bát, xô đũa không ít, nhưng nhờ cái duyên vợ chồng nên mọi việc lại đâu vào đấy. Chúng tôi chưa từng ngồi thỏa thuận anh hay em phải thế này, thế kia nhưng rồi qua năm tháng vẫn sống lựa theo nhau”.
Bí quyết của chị giản dị mà sâu sắc, đó là tôn trọng tự do của nhau. Lan Hương nói luôn để cho chồng có những khoảng không gian riêng. “Anh ấy thích đi nhậu với bạn bè, tôi không bao giờ cằn nhằn, chấp nhận để anh đi, đã đi là vui và nhậu là say nên khi về nhà anh ấy có nôn ọe thì tôi vẫn vui lòng” – nữ nghệ sĩ kể.
Với Lan Hương, tình yêu không cần kiểm soát mà cần sự thấu hiểu. Chị tin rằng sự tin tưởng và bao dung mới là nền tảng giữ vững một mái ấm.
“Qua bao năm, chúng tôi vẫn lựa nhau mà sống, không gò bó, không áp đặt. Có lẽ vì thế mà vẫn còn bình yên đến tận hôm nay”.
Chị kể, cả hai đều là người nổi tiếng nhưng không sống trong ánh hào quang mà chọn một cuộc đời bình thường, yên ả giữa khu dân cư nhỏ ở Hà Nội. Ngoài đọc sách, viết kịch bản, chị dành nhiều thời gian cho đời sống tâm linh: “Càng lớn tuổi, con người càng hướng nội, càng cần tĩnh lặng để soi lại chính mình”.
