Tái hiện lễ cúng Ché thiêng của đồng bào Tây Nguyên
16:06 | 16/04/2023
Trưa 16/4, Lễ cúng Ché thiêng của đồng bào Tây Nguyên đã được phục dựng một cách sinh động tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội).
Lễ vật chuẩn bị cho Lễ cúng Ché của người Ê Đê bao gồm một con heo lớn, 3 ché rượu lớn, 6 vòng đồng, 3 chuỗi hạt, 3 chén đồng, 3 tô đồng, 1 mâm đồng…
Trước khi tiến hành các lễ nghi cúng ché, gia chủ phải nhờ thanh niên trai tráng trong làng vào rừng lấy cây xoan về làm cột rượu, lấy dây rừng về để cột ché, tránh làm ché bị xô đổ, rơi vỡ.
Theo quan niệm của người Ê Đê, trong mỗi chiếc ché đều có một linh hồn. Ché không đơn thuần chỉ là hiện vật mà còn mang tính linh thiêng. Đây còn là vật dụng thể hiện sức mạnh của dòng tộc, tham gia vào dịp lễ giúp gắn kết cộng đồng, dòng họ.
Do đó, người Ê Đê luôn làm lễ cúng báo với thần linh mỗi khi mua ché về hoặc khi có sự thay đổi liên quan đến ché.
Người Ê Đê luôn làm lễ cúng báo với thần linh mỗi khi mua ché về hoặc khi có sự thay đổi liên quan đến ché. Quan niệm của người Ê Đê, sau khi mua ché về hoặc trước khi bán ché đi đều làm lễ cúng. Khi đưa một chiếc ché quý về nhà, họ phải tổ chức cúng nhập gia cho ché. Lễ cúng mang ý nghĩa gia chủ muốn thông báo cho họ hàng, bà con trong buôn làng được biết và đến chia vui cùng gia đình đã mua được một chiếc ché quý. Tiếng chiêng Knah ngân tấu đón khách từ rất sớm để mời bà con, anh em, họ hàng gần xa đến tham dự. Giờ thiêng đến – 10h trưa, thầy cúng trang nghiêm trong bộ trang phục truyền thống, bắt đầu tiến hành nghi lễ cúng thần linh. Với mong muốn nhập gia cho ché, để từ đây ché chính thức được coi như một thành viên, được quan tâm, đối xử như con người và chung sống lâu dài, mạnh khỏe, vui vẻ, đầm ấm, hòa thuận với gia đình. Khi không còn sử dụng mà bán hay cho ché đi, họ làm lễ cúng chia tay, tiễn biệt, khi không may làm bể ché thì phải cúng tạ lỗi với thần linh và chủ ché. Người Ê Đê chia ché thành 4 loại chính, xếp thứ tự từ quý nhất trở xuống gồm: Ché Tuk, Ché Tang, Ché Ba, Ché Bô. Ngoài ra còn có loại ché Jăn, ché Duê, Ché Kriăk… Nhiều tộc người cư trú khác nhau nên đôi khi cùng một loại ché lại gọi bằng tên gọi khác tùy theo văn hóa từng vùng.Cây cột rượu được trang trí với đủ màu sắc, hoa văn sặc sỡ dựng lên, bên cạnh là ba ché rượu cần lớn được buộc cố định vào 3 cây cột rượu bằng những sợi dây rừng. Thầy cúng đưa cho mỗi người một chén rượu cần và một ít thịt gà, xôi ăn để lấy may mắn.
Tiếp theo thầy cúng sẽ cúng Yang rông, Yang Cư, Yang Êa, tổ tiên. Cầu mong thần linh phù hộ cho các thành viên gia đình được sức khỏe dồi dào, làm ăn phát đạt, chăn nuôi, trồng cấy đều được mùa, con cái học hành đến nơi đến chốn. Cuối cùng chính là nghi thức cúng cho chủ ché, xin thần linh ban cho chủ nhà sức khỏe, may mắn, làm ăn thuận lợi, để có thể mua được nhiều ché tốt hơn nữa…Nghi thức kết thúc, đại diện gia đình cảm ơn họ hàng, bà con buôn xa, buôn gần đã tới tham dự và mời mọi người ở lại dùng cơm, uống rượu mừng cho gia chủ đã sắm được ché quý.
